Lý Trường Chiến
Nhà báo
Giám đốc phía nam Báo điện tử Dantri.com.vn
Tôi xin đi vào vấn đề này trên góc nhìn của cá nhân, với một số
kinh nghiệm và cái nhìn thực tế qua nhiều môi trường học tập, đào tạo, huấn
luyện, làm việc khác nhau trong và ngoài nước, lời chia sẻ của tôi - một trong
những người tâm huyết với sự nghiệp phát triển và hoàn thiện con người, luôn canh
cánh hoài bão phát triển nguồn nhân lực Việt Nam, đã, đang và tiếp tục kiên trì
tự học, học, hành và liên tục hoàn thiện để thực hiện ước mơ nâng cao năng lực
của chính mình, qua đó tác động đến từng người quanh mình, đóng góp vào sự phát
triển từng cá nhân và xã hội.
Xin trao đổi và chia sẻ từ đó phân tích một số
thông tin cùng đề xuất 1 số giải pháp cụ thể cho chủ đề này như sau:
Bắt đầu bằng 3 câu chuyện
nhỏ có liên quan đến Đọc:
- Câu chuyện thứ nhất:
o
Tôi
vừa quyết định chuyển trường cho con tôi, mặc dù cháu học loại giỏi ở 1 trường
đang là tiểu học Quốc tế mà cũng nhiều người biết. Vì sao vậy? Vì tôi thấy
phương pháp giáo dục không ổn. Chuyện là, tôi đã truyền thụ và hướng dẫn cháu
tinh thần ham đọc sách, thực sự không dễ dàng, tuy nhiên nay đang 9 tuổi, ngoài
việc học, cháu đã đọc trung bình 50 - 60 trang / ngày với sách chữ loại sách
khổ A5, in cỡ chữ thông thường. Cháu rất vui về những thông tin và khám phá
cuộc sống từ sách, thậm chí cháu còn nói được sự khác biệt của đọc truyện chữ
và truyện tranh,… Gần đây, tôi thấy cháu mất hứng thú khi đọc sách, hỏi ra tôi
được biết tin nhà trường không cho đọc, hỏi kỹ hơn, cháu bảo nhà trường không
cho đọc sách trong giờ chơi,... Vốn nghiêm túc mặc dù rất tin và thương yêu
con, và rất quý nhà trường, tôi vẫn phải xác minh nên khi tôi hỏi cô giáo, được
cô giáo cho biết đó là quy định mới của nhà trường vì có 1 vài cháu trong
trường do mê đọc nên thiếu tập trung khi học. Tôi hỏi cháu con tôi thế nào? Cô
bảo cháu học rất tốt và chơi với bạn cũng tốt, không có vấn đề gì. Tôi hỏi tiếp
vì sao không cho trẻ đọc sách thì được biết chỉ có vài em trong trường có biểu
hiện phân tâm (có thể tiết học không đủ hấp dẫn bằng sách chăng???) nên nhà
trường đã quyết định không cho các cháu đọc sách nữa, chỉ học là đủ???. Hay đọc
sách ở thư viện, tôi ghé thăm thư viện thì thấy dù rất đẹp nhưng có ít sách và
ít cả số đầu sách. Tôi thật sự khó hiểu vì cách làm và quy định máy móc hạn chế
trẻ đọc sách này. Dù rất quý trường và là người chính trực, tôi có góp ý ngay,
tuy nhiên sau đó tôi biết rằng không dễ dàng thay đổi. Tôi phải có cách khác,
nên đã đưa cháu đến thăm 1 số ngôi trường mới. Sau 2 tuần tham quan một số nơi,
dù cháu rất quý cô giáo cũ và thương bạn cũ, cháu cũng đã chọn được 1 ngôi
trường mới mà ở đó cháu thấy việc học thoải mái hơn, bạn bè thân mật, có thể
đọc sách, nghe nhạc, vẽ tranh, tô tượng,… vào giờ chơi là tùy theo sở thích
từng em. Để không ép buộc con trẻ, cũng như trước đây cho cháu chọn trường, tôi
cho cháu tham quan, học thử cả giờ tiếng Việt và giờ tiếng Anh cùng giờ chơi ở
trường mới, làm quen bạn mới, thầy cô mới,… và tôi cho cháu có quyền phân tích,
giải thích và tự chọn. Cháu đã chọn phương án chuyển trường! Dù danh tiếng và
cơ sở vật chất của trường mới thực sự chưa được bằng trường cũ, tôi thấy môi trường
học và phương pháp dạy của trường mới gần với cách tôi cho là tôn trọng và đánh
thức tiềm năng của trẻ hơn phù hợp với con mình và văn hóa của mình hơn, dù
thật lòng, tôi không muốn xáo trộn việc học của cháu, nhưng sau khi nghe con
phân tích và chọn lựa cũng như yêu cầu, hai cha con đã thống nhất: Cho con được
học trường mới từ năm học mới và trong năm tới theo yêu cầu của con, ba sẽ cho
về trường cũ chơi với bạn cũ 1 lần / tuần. Đúng là yêu cầu của trẻ J.
- Câu chuyện thứ hai:
o
Tôi
có tham dự và có phần thuyết trình tham luận Hội nghị khoa học ở 1 trường đại
học. Thời gian thuyết trình của tôi tối đa 15 phút, trong khi Bài tham luận của
tôi hơi dài (20 trang), được chọn đăng là bài đầu của kỷ yếu khoa học vì vừa
khái quát vừa sâu sát và cụ thể nhất với chủ đề, thông tin có hệ thống với dẫn
chứng và giải pháp. Kỷ yếu in khổ A4, size chữ 12, có 30 tham luận trong 300
trang. Do vậy, tôi chọn phương án thuyết trình vắn tắt trên hơn 15 slides hình
ảnh và key words (từ khóa chính), để nói về đường dẫn nội dung, vấn đề, nguyên
tắc và giải pháp, nội dung và phương pháp luận tôi đã làm nên phần tham luận
của kỷ yếu, chứ không đi vào chi tiết 20 trang như tham luận. Tôi cũng đề nghị
và nêu ngay trước khi thuyết trình là để sâu sát và sắc xảo hơn cho quá trình phản
biện tôi đề nghị mọi người đọc, xem phần tham luận trong kỷ yếu trong lúc tôi
thuyết trình và sau đó để đến phần thảo luận sẽ đặt câu hỏi và trao đổi sâu
thêm, đó cũng là cách tôi lắng nghe thêm ý kiến phản biện. Phần thuyết trình
của tôi kết thúc đùng giờ, được đánh giá tốt với sự chú ý cao,… và nét hài lòng
của hầu hết số người dự khán, rất đông cuối buổi đều xin được nhận các slides
thuyết trình của tôi. Tuy nhiên điều tôi nêu ở đây là sau đó ít nhất 30 phút
(không kể thời gian tôi thuyết trình) khi đến phần hỏi đáp thì các câu hỏi lại
hầu hết là những câu mà nội dung đã được nêu rõ ở Tham luận trong Kỷ yếu, hẳn
nhiên tôi cũng đã trả lời lại với ý tương tự và khi giải đáp và người đặt câu
hỏi đều xác nhận đã hài lòng với câu trả lời - do không đọc tài liệu nên việc
hỏi lại này làm mất nhiều thời gian của mọi người hơn,… - điều tôi muốn nêu ở
đây là ngay cả ở nơi như vậy, việc đọc cũng còn có lúc hạn chế.
- Câu chuyện thứ ba: chuỗi các câu chuyện nhỏ “Ôn cố Tri tân”
về Đọc sách ngày xưa:
o
Chúng
tôi có nhiều người thầy rất hào hoa, giỏi chuyên môn và cũng nhiều “tài lẻ” như
đàn hát, thể thao, thơ phú, hùng biện,… với vốn hiểu biết uyên thâm, sâu rộng
không chỉ trong chuyên ngành mà cả về cuộc sống phong phú quanh mình. Được biết
các thầy thường tự học và đọc rất nhiều.
o
Thế
hệ của mình chúng tôi thường phải chờ đợi để mua sách, chuyền tay nhau đọc
sách, loại sách mà chúng tôi có thời ấy là giấy thì đen thủi đen thui, có nhiều
chỗ còn những cọng rơm trên giấy nên không ăn mực, mất chữ,… phải đoán nội dung,…
o
Chúng
tôi từng đọc sách dưới ngọn đèn dầu leo lét, đọc sách dưới gốc cột điện ngoài
đường những ngày cúp điện, trốn lên những chỗ khó tìm trong nhà như gác xếp, xó
bếp, góc sân để có không gian riêng mà đọc.
o
Để có
sách, chúng tôi đã từng đạp xe, đèo (chở) nhau hay đi bộ có khi đến hàng chục
cây số để được xếp hàng ở các nhà sách khi nghe có tin sách mới sắp về. Chúng
tôi đã từng “cắn răng nhịn đói” để có thể mua những cuốn sách có giá đến 30%
thu nhập hàng tháng của mình để có được những quyển sách quý sách hay làm thức
ăn tinh thần.
o
Không
chỉ sách, chúng tôi đã “ngấu nghiến” tất cả những gì có chữ và hình, từ giấy
gói xôi, đến họa báo, các truyện tranh, truyện chữ, thậm chí tranh thủ “đọc ké”
cả những trang sách cũ, những bài thơ hay cả những lúc tình cờ gặp được người
mua bán sách báo dừng lại.
o
Lớn
lên trong điều kiện đất nước có chiến tranh, lượng thông tin chúng tôi và các
thế hệ trước có được tuy không thể nào nhiều như hiện nay nhưng trong tâm hồn
của thế hệ chúng tôi luôn là những hoài bão về sự cố gắng sống và đóng góp xây
dựng một xã hội tốt đẹp, không chỉ chuyên môn, chúng tôi đọc từ “Truyện cổ
Grim”, “Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam”, “Truyện cổ Andexen”… để làm quen và
định hướng tính nhân bản, lòng nhân ái, chúng tôi đọc và bàn về “Tội ác và
trừng phạt”, “Những kẻ khốn cùng”, “Trăm năm cô đơn”, “Chuông nguyện hồn ai”,
“Chuyện thường ngày ở huyện”, “Thép đã tôi thế đấy”, để hiểu được từ suy nghĩ,
đến lời nói, thái độ, hành vi, thói quen và số phận,… chúng tôi chia sẻ về O.
Henry, Mark Twain, Jack London, chúng tôi nói về Xuân Diệu, Thế Lữ, Huy Cận, Tố
Hữu, Puskin,… Về thơ Đường, thơ Haiku mặc dù chúng tôi học Đại học… Bách khoa
hay Khoa học tự nhiên,… và hẳn nhiên các trường khác cũng vậy, sinh viên và học
sinh chúng tôi không chỉ đọc / học về chuyên ngành của mình.
o
Từ
nhà trường, từ cuộc sống và đặc biệt từ sách, chúng tôi học làm Người, chúng
tôi không có được cơ hội đi xa, đi nhanh, như hôm nay, chúng tôi chưa có mobile
hay google search,… như hôm nay, nhưng viễn kiến, khát vọng của chúng tôi cùng
sự hiểu biết của thế hệ trước luôn rộng mở và có chiều sâu là từ sách,...
o
Chúng
tôi hiểu và khâm phục lòng dũng cảm và những cống hiến của bác sĩ Đặng Văn Ngữ,
giáo sư Trần Đại Nghĩa,… Dù thiếu thốn, đã làm nên những điều kỳ diệu. Chúng ta
đã suy nghĩ rất nhiều, rất lãng mạn mà rất thực tế,... để có được cuộc sống hôm
nay.
o
Chúng
ta cũng đã từng lớn lên trong cuộc sống mà thu nhập rất thấp, điều kiện tiện
nghi rất kém, khi mua hàng nhu yếu phẩm phải xếp hàng, nhưng cuộc sống dường
như đầy tình người hơn, nhiều quan tâm, nhường nhịn, chia sẻ hơn.
o
Trong
mỗi lớp học chúng tôi đều thấy “Tiên học Lễ, Hậu học Văn” hay “Học như đi
thuyền nước ngược, không tiến ắt lùi”, “Học, Học nữa, Học mãi”,… chúng tôi trao
đổi, thấu hiểu ý nghĩa và thấu cảm cùng nhau để giúp đỡ nhau học tốt hơn, học
làm người học làm công dân có ích cho xã hội. Những ngày ở đại học của chúng
tôi luôn có những buổi tranh luận về ước mơ về lẽ sống về việc mình sẽ làm để
thực hiện những khát vọng, ước mơ, hoài bão của mình.
o
Không
có quá nhiều sách báo chất lượng tốt, không có nhiều thông tin (nhờ mạng
internet, tốc độ cao, mobile,… như hôm nay) bằng việc đọc, đọc đi, đọc lại, đọc
thêm, đọc nhiều, đọc nữa,… cùng tư duy và thái độ tích cực, chúng ta đã học
được nhiều và luôn rèn luyện hoàn thiện nhân cách của mình, điều này khiến
chúng ta dù thiếu thốn khó khăn nhưng luôn tự tin và thanh thản với bất kỳ hoàn
cảnh nào để vượt qua nghịch cảnh, đó cũng chính là điều dẫu có nhiều tiền tài,
vật chất người ta không mua và không thể có được.
o
Ngày hôm
nay chúng tôi vẫn đang đọc, cá nhân tôi đọc các sách từ sách về triết lý, kỹ
năng quản trị, đến tôn giáo và kinh tế vĩ mô,… và các thành tựu KHCN mới,… Các
đầu sách mới của Dân trí, Trẻ, Alfa Books, Trí Việt, Nhã Nam,… đều được chúng
tôi đón chào và thỉnh về không chỉ làm phong phú thêm phòng đọc sách mà quan
trọng hơn làm giàu hơn, cập nhật hơn kiến thức của mình, không chỉ vậy, nhờ đọc
và cập nhật nên dù hôm nay khi tôi nói chuyện với tuổi teenagers hay tuổi 20 -
30, sau các câu chuyện và phần hỏi đáp say mê, các em vẫn thường cười bẽn lẽn
hỏi tôi rằng “sao chú lại hiểu tụi con đến như vậy?” “Ước gì...” J
Bàn 1 chút về Đọc sách và Hiểu Biết: Bỏ
qua những người đọc xong rồi chữ lẫn nghĩa đều bay đi hết J, xin nói
về cách đọc 1 chút:
o
Người
đọc sách bình thường là là người nhớ câu chuyện của sách và có thể tóm tắt lại
đại ý.
o
Người
đọc sách khá là người có thể hiểu và nhớ nội dung của sách kể lại một cách hấp
dẫn.
o
Người
đọc sách giỏi là người dù say mê đọc nhưng vẫn thấy được cả điều hay và chưa
hay của sách và có thể bàn luận để hoàn thiện nhận thức của mình.
o
Người
đọc sách xuất sắc hơn người giỏi ở chỗ cùng say mê đọc, thảo luận, thử nghiệm,
tranh luận, phản biện với sách, bảo vệ, chia sẻ, lắng nghe các ý kiến với những
người quan tâm không chỉ tự nhận thức, tự điều chỉnh, tự hoàn thiện mình mà còn
tạo ra sự hào hứng đọc sách cho người khác để hoàn thiện mình và người
khác.
Thử định nghĩa khả năng Học và Hành: Bỏ
qua việc học vẹt, học chuyên, học chữ để trả chữ, học vì điểm - chạy điểm,…
chắc quý vị cũng đồng ý với tôi rằng trong mọi môi trường, mọi hoàn cảnh, bất
chấp không gian và thời gian:
- Người học giỏi và học chắc là người có khả năng tự học cao nhất,
người tự học sẽ tìm ra được triết lý và phương pháp tư duy, chuyển thông tin
thành kiến thức, chìa khóa của mọi vấn đề và luôn thấu hiểu thấu cảm rằng mọi
vấn đề đều có giải pháp và mọi sự vật, sinh vật,… trên thế giới này đều có quan
hệ tương hỗ tác động lẫn nhau.
- Nhân viên giỏi và nhân viên xuất sắc là nhân viên có khả năng tự
làm việc mà team work, không chờ đợi, đẩy đưa công việc. Nhân viên giỏi là nhân
viên đến với vấn đề và giải pháp chứ không chỉ đến với vấn đề hay chỉ ngồi chờ
đợi sếp giao việc.
Chìa khóa cốt lõi của các vấn đề này là
kiến thức - tri thức mà trong đó, đọc sách, phản biện với sách, hiểu sách làm
phong phú hơn kiến thức của mình làm sắc bén hơn tư duy của mình chính là 1
phần quan trọng.
§ Một “khảo sát bỏ túi” nhanh về thói quen
đọc và nội dung đọc:
·
với
người lao động trẻ và sinh viên (lứa tuổi 20 - 30).
o 70% cho biết chỉ học
chứ không đọc tham khảo thêm.
o
Chỉ
gần 12% cho biết có đọc các sách, truyện khác ngoài chuyên môn.
o
Gần
80% không đọc sách 1 năm qua.
o
Đến
98% không đọc sách tuần qua.
o
100%
nói gần như chẳng để ý đến thơ.
o
Hơn
70% không đọc hết 1 cuốn truyện, thường chỉ đọc qua phần đầu phần cuối. Lý do
chung là đọc lâu quá, mặc dù luôn tự cho là mình biết đọc nhưng tốc độ đọc và
cách đọc của số đông hiện nay mới ở mức căn bản của đọc chữ chứ chưa có phương
pháp đọc để hiểu nghĩa và có khả năng phản biện, rèn luyện tư duy qua đọc.
o
Một
số có đọc thì tiếp nhận rất hời hợt và thiếu phản biện, thiếu tư duy, tiếp nhận
thông tin đơn chiều kiểu đọc tiểu thuyết chỉ thấy anh này yêu chị kia, chị kia
yêu anh nọ, các câu chuyện tình tay ba, tay tư,… mà không hề nhận được tính
logic của cuộc sống qua nhân cách, thái độ, hành xử và diễn biến tâm lý, hành vi cùng các kết cuộc của nhân
vật,…
- Một số bạn trẻ có vẻ tích cực đi học thêm thì tỷ lệ đến hơn 30%
lại không rõ mình học để làm gì. Khi học với tâm thức thụ động và phương pháp
lạc hậu (không để hiểu biến để nâng cao kiến thức mà chỉ là để có thông tin
rồi… quên hết thông tin sau khi học khi thi J) nên lại thêm 1 lần lãng phí nữa cho cá
nhân, gia đình và xã hội.
- Lướt web, chat chit, mobile và game online thì đang phát triển
nhanh, và dường như là nhu cầu là thú vui lớn của người Việt nói chung đặc biệt
là giới trẻ hôm nay nói riêng. Dù tỷ lệ truy cập internet tăng lên rất nhanh,
các báo điện tử lớn như VnExpress, Dantri.com.vn có đến hơn 10 triệu lượt truy
cập mỗi ngày tuy nhiên con số này vẫn tập trung cao ở các thành phố và trên
bình diện rộng còn nội dung quan tâm khi truy cập cũng còn là vấn đề đáng bàn.
- Bạn trẻ ngày nay rất dễ có thông tin nhưng thiếu kiến thức sâu
sắc do thường “Xem” chứ không “Xét” “Thấy” chứ không “Đọc”, và khi cần họ không
dùng kiến thức mà sẽ dùng Search, “cắt” và “dán” - copy paste - nên họ có rất
nhiều thông tin, trong khi Kiến thức thì lại rất hạn chế!!! Kiến thức mới thể
hiện được năng lực của con người, và kiến thức chỉ có khi chịu Tư duy và phản biện,
hệ thống các thông tin mình có 1 cách chắt lọc. Thông tin ai cũng có thể có qua
search, nhưng Kiến thúc thì mỗi người sẽ thật sự khác nhau dù có cùng thông
tin.
Với cộng đồng: Qua 2 lần chờ bay, tình cờ
để ý tôi nhận thấy
- Lần thứ nhất tại sân bay lớn ở Việt Nam: đếm nhanh với hơn 50
người xung quanh, trong đó có 8 người nước ngoài (6 Âu và 2 Á) thì 4 người Âu
và 2 người Á đều đọc sách, 2 người Âu còn lại trò chuyện cùng nhau. Trong khi
đến hơn 40 người Việt thì chỉ có 3 người đọc báo, số còn lại lang thang chờ,
ngủ, xem TV hay lơ đễnh, làm những chuyện cá nhân.
- Ở lần thứ 2 tại 1 sân bay ở châu Âu: Không đếm được số người, do
quá đông, nhưng với những người chờ thì khoảng 65% đều đọc sách, có 1 số ít ngủ
và cuốn sách vẫn cầm trên tay hay đặt trên ngực, chỉ có 1 số rất ít không đọc
sách do bận công việc cá nhân.
- Hội sách tại Việt nam, dù vào cửa miễn phí vẫn ít người đi hơn
hội chợ hay các khu vui chơi vận động, giải trí. Còn ở các nước phát triển thì
sao? Tại các hội chợ sách ở châu Âu, người ta bán vé vào cửa đến vài trăm USD
(tại Thụy Điển là 324USD/ vé khoảng hơn 10% lương tháng) thế mà người vào vẫn
nườm nượp. Ngay tại Malaysia
Thử lướt qua xem có bao
nhiêu kênh thông tin, bao nhiêu cách tiếp nhận thông tin, các loại thông tin đã
và đang được thể hiện.
Thông thường, chúng ta có thể có 3 đường tiếp nhận thông tin -
thông điệp đó là “Tiếng - âm thanh, Chữ và Hình tượng quy ước, Hình ảnh và Hình
động”. Google cho biết trên thế giới từ khi người Sumerian khắc chữ lên đất sét
cho đến nay, con người đã cho ra đời ít nhất 50 triệu quyển sách, xấp xỉ 1 tỷ
bài báo, 25 triệu bản nhạc, 500 triệu bức ảnh, 500.000 bộ phim, 3 triệu cuốn
băng, hàng tỷ trang web, vô số chương trình tivi, đoạn phim ngắn,... Còn Việt Nam
- Khoảng hơn 800 đầu báo và tạp chí của VN từ trung ương đến địa
phương, từ ban ngành đến, hội đoàn và các tổ chức xã hội,... và báo in chu kỳ
ngắn nhất là ngày. Việt Nam
- Internet có thể truy cập nhanh với băng thông rộng do nhiều nhà
cung cấp. Việt Nam đang gia tăng nhanh số người dùng internet và là 1 trong 20
quốc gia có tốc độ tăng trưởng sử dụng internet cao nhất thế giới.
- Truyền hình free to air, cable, VCD, DVD mọi lúc mọi nơi từ nhà
riêng cho đến phòng chờ nơi công cộng, từ trên xe đến 3G của điện thoại di động,...
Bên cạnh các yếu tố tích cực về số lượng và tốc độ, nhìn vào các
vấn đề và thách thức để xác định giải pháp, xin chia sẻ thêm 1 số thông tin
sau:
Theo nhận xét của nhiều bạn hữu và so sánh với các chuyến công tác
nước ngoài, có thể thấy rằng thông tin Báo chí của nhiều đầu báo của ta hiện
nay rất giống nhau và không có sự khác biệt từ câu chữ cho đến cách thiết kế,
trình bày.
Chắc các bạn đồng ý với tôi rằng mỗi báo có nhóm đọc giả riêng và
do vậy sẽ hay hơn và tốt hơn khi mỗi báo có 1 sắc thái riêng và dù thế nào báo
chí cần phải là 1 kênh giáo dục, giới thiệu được thông tin có giá trị, những từ
“đắt”, câu “độc”, vấn đề mới, có chiều sâu. Trước đây với các bài xã luận, các
chuyên đề và phóng sự điều tra,… báo chí vẫn thực hiện và thu hút được rất đông
sự chú ý của công luận thì bây giờ thông tin lại chỉ “nhờ nhờ”, nhiều bạn đọc
mua báo vì thói quen chứ “chẳng thấy còn gì để đọc” và đọc những cái “nhờ nhờ”
nhiều quá chắc rồi cũng sẽ… “nhờ nhờ”. Báo chí cách mạng trước đây của chúng ta
là 1 công cụ học tập hữu hiệu về định hướng cách nghĩ, cách làm, văn phong, ngữ
pháp và cả chính tả, nhưng ngày nay thì dường như không còn được như thế,… thậm
chí lỗi chính tả rất nhiều! Vì sao vậy? Tốc độ ư? Hay việc làm báo chí hôm nay
ngày càng dễ dãi dẫn đến chạy theo Tốc và Lượng để ngày càng thiếu Chất? Vì sao
Báo chí đã bỏ quên vai trò và trách nhiệm lớn là tính định hướng và giáo dục
của mình mà phần lớn chỉ làm người đưa tin thuần túy. Nếu chỉ đưa tin nhanh thì
làm sao báo chí in cạnh tranh được với web / Enews / blog?
Có vẻ như văn hóa xem nghe nhìn, chat chit đang lấn lướt văn hóa
đọc. Game show nhiều. Trò chơi truyền hình rồi game online,… chiếm hầu hết thời
lượng các kênh, nhưng nội dung thì sao chép, hời hợt, bạo lực, phi thực tế,
không có định hướng vế khát vọng, lý tưởng,… đã quá nhiều ý kiến và bài báo về
vấn đề này. Người dẫn chương trình thì phần lớn thích nổi tiếng nhưng thiếu vốn
sống, do vậy chỉ phô diễn ngoại hình, động tác gây cười, mà kiến thức và sự
duyên dáng của văn hóa dường như không tương xứng với “trang thiết bị và phụ
tùng”. Quan trọng hơn, các nghiên cứu khoa học cho thấy đã có dấu hiệu của
thoái hóa tư duy, tạo tiền đề béo phì cho những trẻ em và người lớn dành quá
nhiều thời gian với màn hình TV và máy tính vì thụ động tư duy.
Sách và Báo chí là tiếng nói của xã hội, nhiều người bảo báo chí
truyền hình của chúng ta phải như thế đó là do thị hiếu số đông, nhưng thật sự
là trí thức hay làm công tác quản lý, lãnh đạo chắc quý vị thừa hiểu sức mạnh
truyền thông, tính định hướng và khả năng giáo dục của truyền thông có vai trò
đặc biệt quan trọng, đó chính là sức mạnh của truyền thông. Chính vì hiểu điều
này mà các nhà kinh doanh đã khai thác triệt để qua các TVC chỉ 15”, 30” đã tác
động lớn đến đối tượng mục tiêu mua hàng của mình.
Chắc chúng ta đều rất đau lòng khi biết có 1 trường phổ thông ở
tính nọ ngay trên đất nước chúng ta đã có quy định rằng “chỉ có giáo viên và
học sinh giỏi mới được vào thư viện” với ý do để bảo vệ sách quý - đắt tiền.
Chắc phần lớn chúng ta không đau lòng vì mất sách, vì sách mất sẽ có sách mới,
và dù sao thêm 1 người đọc sách cũng tốt cho đời. Tôi tin rằng hầu hết chúng ta
đau lòng vì điều này sẽ dắt con em chúng ta hay chính chúng ta đã đi vào vòng
lẩn quẩn như câu chuyện Quả trứng và Con gà cái nào có trước? Do không được học
nên kém phát triển về nhân cách, lại thấy thiếu nên tò mò, dẫn đến ăn cắp
sách,… vấn đề lại lớn hơn rất nhiều do có ảnh hưởng đến nhân cách.
Một vài điểm đáng chú ý về
nhu cầu:
Nhu cầu thể hiện bản thân, nhu cầu học tập và được công nhận không
ngừng gia tăng, liên tục gia tăng ở tất cả các quốc gia trên thế giới. Tuy
nhiên ở Việt Nam cần làm cho nhận thức được sâu sắc hơn rằng: bản chất nhu cầu
được hiểu biết, được tiếp cận thông tin, kiến thức và lao động quá khứ để có cơ
hội với những công việc mang lại thu nhập tốt hơn trong nền kinh tế mà ở đó tri
thức đang ngày càng chiếm lĩnh ưu thế.
Hệ thống trường học và các loại hình học tập ngày càng phát triển,
hẳn nhiên nhu cầu về năng lực đọc - học cũng sẽ gia tăng, cùng với gia tăng số
lượng trường là chất lượng với tính chuyên môn cao sự xuất hiện nhiều trường
đào tạo chuyên ngành, (kỹ thuật, kinh tế, y khoa,…) huấn luyện kỹ năng, sẽ phát
triển ngày càng nhanh, càng nhiều hệ thống các loại hình cao đẳng /đại học cộng
đồng / kỹ năng / đào tạo tại chức / từ xa / qua sách / qua mạng để đáp ứng nhu
cầu trên.
Đối tượng người học ngày càng đa dạng, số người học gia tăng và sự
phát triển của đối tượng người học phi chính quy, các loại hình, từ các quốc
gia khác đến, các chương trình và ngành học mới, từ các cộng đồng thiểu số, và
từ các tầng lớp xã hội khác nhau học từ nhiều nguồn, nhiều loại hình và tỷ lệ
học viên nữ cũng tăng lên nhanh chóng.
Nguồn tài chính ngày càng phong phú, dù ở hầu hết các quốc
gia, chính phủ luôn là nhà đầu tư chủ yếu cho giáo dục, thì vẫn ngày càng có
nhiều nguồn tài chính khác tham gia chia sẻ chi phí này: người học, doanh
nghiệp, các tổ chức xã hội, phi chính phủ, phi lợi nhuận,… trong và ngoài nước,
sự tài trợ của quốc tế,… Bản thân các loại hình đào tạo, huấn luyện, giáo dục,
xuất bản và đọc cũng đang ngày càng nâng cao khả năng tăng nguồn thu và phổ cập
kiến thức thông qua các hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học, dịch vụ cộng
đồng, sách, truyện, tự truyện,…
Yêu cầu về tính tự chủ mà liên thuộc, tính trách nhiệm xã hội của
người học và các loại hình tổ chức đào tạo ngày càng được tăng cường nhu cầu
được trao quyền quyết định nhiều hơn trong việc học và chọn 1 nghề ngày càng
tăng. Yêu cầu kiểm định chất lượng học và các bằng cấp không chỉ là nhu cầu mà
còn là công việc ngày càng chuyên nghiệp và phổ biến hơn, bản thân mỗi người,
mỗi trường cũng sẽ chủ động hay thụ động ý thức và thực hiện tốt hơn trách
nhiệm của nhà trường đối với người học, các cá nhân và đơn vị hỗ trợ cũng như
xã hội.
Bản thân giáo dục đào tạo và huấn luyện trong nền kinh tế tri thức
sẽ là một “thị trường” vì vậy đa dạng hóa nguồn thu hay tham gia của thành phần
tư nhân là điều tất yếu. Và việc tự học - tự giáo dục sẽ là 1 phương thức quan
trọng trong việc đầu tư, từ đó mở nhiều cơ hội cho sách và đọc. Tư nhân hóa một
phần của giáo dục, tăng cường sách / phát hành / nâng cao văn hóa đọc là chính
sách cần thiết nhằm góp phần chia sẻ gánh nặng chi phí và mở rộng cơ hội học
tập cho nhu cầu chính đáng của người dân.
Mức độ tham gia và đóng góp của người học vào quá trình nâng cao
năng lực cạnh tranh cho chính mình sẽ ngày càng lớn, gia tăng số người học và
chi phí thực tế trên mỗi người học đã đưa đến giải pháp gia tăng mức đóng góp
của người học thông qua học phí và các nguồn cung cấp thông tin kiến thức bổ
sung.
Như vậy, có thể thấy nhu cầu học và vươn lên của từng cá nhân và
cả xã hội, việc sẵn sàng đầu tư là có thực, vậy mà quán chiếu lại có thể thấy
rõ trong cuộc sống mỗi ngày quanh ta:
- Những yếu kém của sinh viên Việt Nam
- Vậy mà… vẫn tốt nghiệp đại học, thiếu vốn sống, thiếu kỹ năng
ứng xử, thiếu kiến thức tổng quát, thiếu khả năng truyền đạt ý tưởng, các em
không biết đường dẫn của suy nghĩ, lời nói, thái độ, hành động, thói quen và số
phận nên thường hành xử bột phát. Các em không biết chọn việc ưu tiên và không
quản lý được thời gian, không biết khi làm việc sáng tạo và khi cần hợp tác làm
việc, thường chờ đợi ỷ lại và thiếu tính tự lập, thiếu tự tin mà thừa tự tôn,…
Trong khi đó ta thấy rất nhiếu thanh thiếu niên của các nước phát triển có thể
vác Ba lô, đi du lịch và khám phá thiên nhiên cũng như nhiều nên văn hóa của
nhiều quốc gia, các bạn rất tự tin, thoải mái, sẵn sàng học hỏi và liên tục khám
phá, trải nghiệm làm giàu thêm vốn sống và năng lực ứng xử, khả năng thích nghi
với cuộc sống của mình.
- Một vị giáo sư tôi mến mộ, GS. TS. Nguyễn Tường Bách, tâm sự qua
tạp chí Văn hóa Phật giáo cho biết, ngay cả trong công tác chuyên viên, tức cần
nghiệp vụ chuyên môn sâu và cao, để thành công, ông cần 30% khả năng ngoại ngữ
và giao tiếp, 30% các kỹ năng giao tiếp xã hội và chỉ có tối đa 40% là kiến
thức và kinh nghiệm chuyên môn sâu. Tôi tin rằng hầu hết chúng ta cũng đồng ý
với tỷ lệ tương đối này (có thể khác biệt chút ít ở con số %).
- Thế mà thật đáng suy nghĩ và lo lắng khi báo Tuổi trẻ thông tin
về một cuộc khảo sát mới đây: “TS Nguyễn Kim Dung - phó viện trưởng Viện Nghiên
cứu giáo dục - cho biết: tiến hành khảo sát tại TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng, Cần
Thơ với 2.000 HSSV các trường công lập và dân lập cho thấy 95% HSSV trả lời
rằng động cơ thúc đẩy họ học tập là có việc làm tốt trong tương lai; 69,1% chọn
trở nên giàu có; 46,7% chọn thỏa mãn ý thích cá nhân... Các kỹ năng như “có cá
tính”, “có khả năng lãnh đạo”, “biết làm việc độc lập mà team work”, “biết tham
gia các hoạt động xã hội”, “có niềm đam mê một lĩnh vực nào đó” và “có nhiều
năng khiếu khác nhau” không được HSSV đánh giá cao. Hầu hết HSSV đều nhấn mạnh
đến tầm quan trọng của kiến thức (kỹ năng cứng), đặc biệt là tầm quan trọng của
ngoại ngữ (94%) và khả năng sử dụng máy tính (92,9%), trong khi các ứng xử xã
hội thì gần như không được quan tâm?! Vậy các em sẽ sống thế nào? Sẽ làm với
ai?
- Nghiên cứu của nhóm Kỹ năng sống trong thời đại số của Trí Tri
Livingskills với đối tượng là sinh viên đưa ra kết quả: 89,4% HSSV cho rằng tư
vấn của trường và 76% cho rằng thầy cô không ảnh hưởng đến định hướng tương lai
của mình. Một nghiên cứu khác với học sinh cấp 3 của 1 trường điểm cho biết khi
có vấn đề có 4% hỏi thầy cô, 12% hỏi cha mẹ, 42% hỏi bạn bè và còn lại là tìm
trên internet hay tự xử. Và cũng cho thấy dù như vậy, các em cũng gần như không
có nguồn bổ sung kiến thức nào ngoài sách.
Có thể thấy mong ước của các em rất thực dụng nhưng lại không cụ
thể, hiểu biết và động cơ còn rất mơ hồ về việc thực hiện ước mơ. Ước mơ được
Giàu có nhưng lại không sẵn sàng Làm chăm chỉ thì làm sao Giàu? Ước mơ thành
Giám đốc mà không Dám làm thì làm sao có thể trở thành Giám đốc tốt. Học mà
không hành. Tư duy thụ động, suy nghĩ nghèo nàn, không định hướng, tư duy đơn
chiều, sống phụ thuộc, thiếu tự tin thừa tự tôn, làm việc không hợp tác và kém
hiệu quả. Show off, chạy theo ngắn hạn và các giá trị hữu hình, thiếu trải
nghiệm để có và để hiểu giá trị vô hình… HSSV của chúng ta ngày nay thường
chung chung với những từ ngữ phức tạp hoa mỹ mà thiếu tính ứng dụng, thiếu tính
thực tiễn.
Quyết định đến chất lượng giáo dục và chất lượng nguồn nhân lực
bao gồm 4 thành tố: Bản thân, Nhà trường, Gia đình và Xã hội. Chúng ta vui mừng
vì đã có nhiều bạn trẻ rất xuất sắc, nhưng nếu tính theo tỷ lệ với lứa tuổi,
điều kiện học hành và so với các thế hệ trước, không thể phủ nhận rằng thực tế
hiện nay thì sự liên thông, tác động của các thành tố này còn rất tự phát, bản
thân các em SV, gia đình, nhà trường và các tổ chức tư vấn, các dịch vụ xã hội
hoạt động kém hiệu quả không chỉ trong chính phần công việc của mình mà còn
không tương tác kết nối liên thông được với nhau nên dẫn đến việc chất lượng
nguồn nhân lực rất thấp. Mà trong đó, lười đọc, lười tư duy là 1 vấn đề lớn ảnh
hưởng đến năng lực và nhân cách của con người.
Nhu cầu và lợi ích của việc
đọc sách
Một điều rất quan trọng mà mọi người hiểu biết và thành công đều
đã trải qua và công nhận cho sự hướng thượng, hướng thiện, nâng cao năng lực
hoàn thiện nhân cách là thông qua Đọc. Để thay đổi cần hành dộng cụ thể, thường
xuyên và quyết liệt tôi muốn nói: “Mỗi ngày 30 phút đọc sách! Tại sao không?”
Một nhân tố khác quan trọng nhưng ít người để ý là quá trình hình
thành nhân cách từ nguồn thông tin tổng hợp, các va chạm xã hội qua đọc, học,
thấy, tiếp xúc mà mỗi HSSV tiếp cận hàng ngày.
Chúng ta đều biết rằng sự phát triển 1 cá nhân có từ 4 thành tố:
Bản thân, Gia đình, Nhà trường và Xã hội. Chúng ta nghe nhiều và nói nhiếu về
giới trẻ thiếu sâu sắc, vậy chúng ta đã làm gì để đường “link” gia đình, nhà
trường, xã hội kết nối với mỗi cá nhân được tốt đẹp hơn? Theo tôi hãy thôi “đùn
đẩy” trách nhiệm kiểu giáo dục là việc của nhà trường hay của gia đình mà quên
đi yếu tố xã hội hay bỏ qua ý kiến và sự thay đổi của từng cá nhân,… mà mỗi
thành tố cần dũng cảm nhận lấy và tích cực liên kết hợp tác thì vấn đề sẽ sớm
được giải quyết. Dù thế nào, thời gian gần đây chúng ta đã có nhiều cố gắng để
chấn hưng giáo dục nước nhà. Hôm nay, Hội thảo sách và Hội thảo này cũng có đến
hàng trăm người tham dự cũng là tín hiệu đáng mừng và có thể xem đây là dấu
hiệu tiếp theo chuẩn bị cho 1 sự đột khởi trong quá trình nâng cao Văn hóa đọc,
nhằm nâng cao chất lượng nhân lực, hoàn thiện nhân cách để phát triển con người
và phục vụ cuộc sống tốt hơn.
Giá trị của sách chắc cũng không cần bàn nhiều vì thực tế đã có
nhiều người trở thành nhà học giả uyên bác không phải do được học ở các trường
danh giá mà chính là vì đọc, nghiên cứu sách và phản biện, thậm chí còn học
được nhiều nghề mới, cả ngoại ngữ mới khi ở
trong tù, điều đó cho thấy khí tiết của người có Tri thức.
Đọc nhiều thể loại và nhiều nguồn thông tin, vắn hóa của nhiều dân
tộc sẽ cho ta thêm giàu vốn từ, hiểu thêm những ý nghĩa phong phú và tiếp cận
được nhiều cung bậc tình cảm, suy nghĩ của con người. Khi đó khả năng diễn đạt
từ ngữ trong giao tiếp bằng lời hay bằng chữ thậm chí cả bằng hình ảnh ước lệ
sẽ mạnh mẽ hơn, thuyết phục hơn,… Truyền thông tốt, nhiều người hiểu, tin và
ủng hộ mình, đó chính là cơ sở thành công của 1 con người.
Nếu để ý ta sẽ thấy bất cứ cá nhân nào hay thậm chí sản phẩm
thương hiệu nào thành công cũng đều cần đến truyền thông, trong đó việc chuyển
tải thông điệp qua Tiếng và Âm thanh, Hình ảnh động và tĩnh, Chữ quy ước và
không quy ước,… là cơ sở để tạo được thành công và dấu ấn.
Việt Nam
Mọi người đều mong muốn có tri thức dồi dào, cuộc sống thành công
và hạnh phúc - đây là điều chính đáng mỗi người, điều có thể có và cần được
hưởng. Xã hội có số đông là người đạt được điều này sẽ là xã hội văn minh, quốc
gia như vậy sẽ là quốc gia mạnh. Hướng về mục tiêu này, mỗi người sẽ có những
con đường khác nhau, qua thực tế tôi nhận thấy rằng để mỗi người đạt được điều
này và để chúng ta có được nguồn nhân lực mạnh thực sự, cần một cuộc cách mạng
trong việc đọc, tư duy, thái độ, hành động… để giải quyết đồng thời 3 việc mà
tôi xin đưa ra theo mô hình Tam Nghiệm - Kiến thức và Thành công LTC (xem hình
ở phía dưới - Mô Hình đã được tích hợp): Đỉnh
1: Rèn Tâm / Chiêm nghiệm; Đỉnh 2: Luyện Lực
/ Trải nghiệm; Đỉnh 3: Tích cực truyền thông / Chứng nghiệm.
Thứ nhất: Rèn Tâm, điều này là điều đầu tiên cần làm, làm 1 cách
nghiêm túc, thậm chí nghiêm khắc với chính mình. Đừng để cho mình trở nên nhỏ
bé thấp kém đi vì nhân danh “vật chất quyết định ý thức” để chỉ chăm chăm vào
vật chất mà quên yếu tố quan trọng đối với từng con người và sự phát triển của
mọi quốc gia là ý thức và thái độ sống tích cực. Giúp đỡ và tạo điều kiện cho
các thế hệ sau mình 1 cách vô tư - vị tha - vô vị lợi với tất cả nhiệt tình,
niềm say mê tha thiết và năng lực của mình để có được 1 thế hệ có năng lực cao
hơn và nhân cách tốt hơn. Thực tế điều này đã có trước đây, ngay ở Việt Nam Nam
Sách ngày xưa chắc chắn không nhiều và không đẹp như bây giờ, 1
cuốn sách có thể được nhiều thế hệ sử dụng và sử dụng tốt. Vì sao sách hôm nay
in để viết lên đó 1 lần rồi bỏ, liệu chúng ta đã giàu đến mức đó hay chưa? Một
cuốn sách bao nhiêu giấy? bao nhiêu cây? Bao nhiêu lao động quá khứ tạo nên nó
mà lại “nhẫn tâm” dùng 1 lần rồi bỏ?!!!
Tôi vẫn biết và vẫn tin rằng sóng biển lớp sau đè lớp trước, thế
hệ sau luôn có những người giỏi hơn thế hệ trước nhưng nhận định theo luật số
đông thì hơn bao giờ hết nhiệm vụ định vị lại, nghiêm khắc hơn trong học tập và
giáo dục để rèn nhân cách và đạo đức của chính từng giảng viên, giáo viên, học
viên, học sinh là điều quan trọng cần quan tâm và đặc biệt cần thực thi. Tác
phẩm / sách chính là từ chất liệu cuộc sống được cô đọng, hun đúc lại. Đọc là 1
trong những phương thức Rèn Tâm chủ động nhất mà mỗi người có thể thực hiện.
Thứ hai: Luyện Lực bao gồm cả Thể Lực và Trí Lực, Khả năng và Kỹ
năng. Luyện lực từ thể lực, cần sự kiên trì thể dục thể thao, ăn uống sinh hoạt
điều độ mỗi ngày. Sức khỏe tốt từ việc ăn uống điều độ và kiên trì luyện tập
thể dục mỗi ngày chứ không phải 1 tuần ăn 1 bữa cho no say hay 1 tháng tập thể
dục suốt 1 ngày sẽ đủ sức khỏe. Đọc, học và hành sẽ giúp thực hiện những điều
này. Cũng như vậy khả năng lãnh đạo, dự báo, kỹ năng sử dụng các công cụ hỗ trợ
cũng cần được học, áp dụng và hoàn thiện mỗi ngày. Cần luyện cách tiếp nhận
thông tin, phân loại, xử lý, hành động, giám sát, tái kiểm tra, điều chỉnh và
lưu trữ thông tin toàn quá trình tạo thành cơ sở dữ liệu. Chính quá trình học
tập, áp dụng, liên tục hoàn thiện mỗi ngày sẽ làm cho kiến thức ta có trở nên
có giá trị qua các thành quả đơm hoa kết trái từ hành động thực tế nhất quán
của mỗi chúng ta. Để khỏe về thể lực cũng như mạnh về năng lực từ đó chủ động
thành công và cảm nhận hạnh phúc trong cuộc sống là uớc mơ của mỗi người. Để
đạt điều này mỗi người cần tự đúc rút ra cho mình phương pháp học hỏi và chế độ
luyện tập, thực hành phù hợp và học và tập là quá trình có thể và cần thực hiện
suốt đời. Tư duy cao xa, hành động thực tiễn là lời gợi ý cho là quá trình
trình này. Thành công, thu nhập,… chắc chắn đến với người có năng lực và tìm
được nơi phù hợp để thể hiện năng lực đó, bạn có thể làm công hay làm chủ, ngày
nay đã có nhiều hình thức làm chủ, chắc chắn nếu có năng lực bạn sẽ có cơ hội,
vấn đề đặt ra là bạn có thật sự có năng lực và phẩm chất cần thiết, phù hợp hay
không? Nhớ rằng “dục tốc bất đạt” mọi việc cần thời gian, nhưng với thời hạn
phù hợp thì phải có kết quả, rồi hiệu quả và là người có năng lực thật sự sẽ
chủ động dự báo và kiểm soát hậu quả. Và 1 điểm nữa, việc chọn lựa đúng nơi thể
hiện cũng là 1 phần về năng lực của bạn. Việc Đọc và phản biện và xây dựng
triết lý sống, thái độ sống cho mình trong quá trình đọc, học, hành để hoàn
thiện mình tạo ra 1 nguồn năng lực to lớn cho quá trình Luyện Lực cho chính mỗi
người.
Thứ ba: Tích cực truyền thông, chắc chắn truyền thông là điều rất
cần, song nhiều người chưa quan tâm đến điều này. Nếu để ý các bạn sẽ thấy 1
lãnh đạo giỏi là người truyền thông tốt, 1 giảng viên được sinh viên yêu mến và
thích môn học là người truyền thông tốt, một nhân viên được phát triển và thăng
tiến nhanh cũng là nhờ truyền thông tốt và ngay cả 1 sản phẩm thành công trên
thị trường cũng là nhờ truyền thông tốt. Đã xa rồi cái thời “hữu xạ tự nhiên
hương”, ngày hôm nay để thành công phải thực hiện tốt việc truyền thông, như đã
phân tích ở đầu tham luận, truyền thông bao gồm cả hình thức, nội dung, ngôn
ngữ, trình bày và thể hiện cho phù hợp với đối tượng mục tiêu. Không phải lúc
nào, ở đâu từ các công ty MNCs, SMEs và ngay cả trong cuộc sống những ý tưởng
hay, dự án tốt đều được ủng hộ và thành công, mà những ý tưởng - dự án đó được
truyền thông - trình bày thế nào để được ủng hộ. Đọc nhiều không chỉ làm giàu
cơ sở dữ liệu và kho thông tin mà sẽ giúp ta có vốn từ phong phú, khả năng thấu
cảm cao và từ đó truyền thông sẽ tích cực hiệu quả hơn. Điều này bổ sung thêm
rằng dù có Tâm tốt, Lực mạnh bạn vẫn cần
Truyền thông để tác động đến các cộng sự và đối tượng.
Đề xuất về một số giải pháp để xây dựng và phát triển văn hóa đọc,
Tôi xin đưa ra mô hình mà tôi nghiên cứu và tổng hợp về quá trình học tập tích
lũy tri thức và trưởng thành hình thành nhân cách của mỗi con người thường đi
qua 3 phần, 3 đỉnh của Mô hình Tam Nghiệm - Kiến thức & Thành công LTC như
trên.
Giải thích thêm:
o
Phần
hình thang ở đáy là kiến thức thu nhận được từ đọc và học từ sách và cuộc sống
giao tiếp xã hội. Ai cũng có thể có!
o
Phần
hình thang ở giữa nhỏ hơn là phần kiến thức học được từ giáo dục chính quy (lớp
1 đến đại học và cao học) là kiến thức và thông tin đã được hệ thống và chuyển
giao theo các quy định, quy trình, quy phạm của nhà trường. Đa phần có thể
có!
o
Phần
tam giác đỉnh là phần tự học, tự chiêm nghiệm, tự rèn luyện, lắng nghe ý kiến
của chuyên gia và các nhà tư vấn, tự vấn chính mình, tự nhận thức, tự điều
chỉnh, tự hoàn thiện. Ai cũng có thể có!
- Nếu mỗi cá nhân thiếu hụt bất cứ phần nào thì sẽ bị khiếm khuyết
phần đó. Thực tế, nếu chú ý kỹ ta sẽ thấy người được xem là thành công là những
người thực sự để ý và áp dụng tốt việc học trau dồi kiến thức ở tam giác đỉnh
và hình thang đáy, nơi có đáy đủ rộng để chắc và đỉnh đủ sắc để thành.
- Trong khi phần đông nhiều người lại “hồ đồ” cho rằng sự học chỉ
nằm trong hình thang giữa, nên tập trung vào đó một cách máy móc, học vẹt rồi
quên hết và chẳng để ý đến 2 phần quan trọng kia, cho rằng tốt nghiệp đại học,
cao học là đủ và dương dương tự đắc với vốn thông tin, kiến thức còn rất… hạn
chế và ngày càng mai một của mình. Kết quả là kiến thức họ có được chỉ là 1
hình thang nhỏ bé, chênh vênh, đáy không rộng để chắc, đỉnh không sắc…
Quan hệ giữa các Tháp từ Mục tiêu, Tâm thức (maslow) đến Phân
khúc, Kiến thức,… với các cảm nhận Thành công, Hạnh phúc… được thể hiện qua
chuỗi tháp LTC như sau:
Vừa qua, SachHay.com đã đề xuất Tết đọc sách, với việc này tôi ủng
hộ và có yêu cầu thêm:
- Ủng hộ: Về nghĩa đen tức là cứ Tết thì đọc sách, tôi ủng hộ hoàn
toàn, không chỉ vì như vậy sẽ là thực đọc mà văn hóa Việt Nam còn là làm những
điều tốt đẹp ngày tết để được điều tốt đẹp quanh năm (khai bút, chúc tết,… đầu
xân để hướng đến ý nghĩa như vậy). Về nghĩa bóng, Tết đọc sách là 1 ngày tết
trong năm như các ngày lễ hội để nhắc nhở mọi người việc Đọc, tôi cũng ủng hộ,
tuy nhiên tôi có yêu cầu thêm như sau:
- Yêu cầu thêm: chúng ta không nên và không bao giờ nên làm “Tết
đọc sách” kiểu phong trào cho có mà nói vui là cứ có Phong (gió) thì mới Trào
(được nâng cao) mà chúng ta cần làm và phải làm thực chất, vì văn hóa và con
người cần giá trị thực chất. Hãy khuyến khích và nghiêm túc đặt nguyên tắc: mỗi
ngày đọc sách 10 phút, rồi nâng cao lên đọc 15 phút và tiếp tục đến mức phù hợp
nhất với mỗi người. Vậy đề xuất là bổ sung thêm là “Mỗi ngày 30 phút đọc sách!
Suy nghĩ về điều mình đọc ít nhất 15 phút. Tại sao không? Tôi cho rằng đây là
cách nhanh nhất, dễ nhất để nâng cao Chất Lượng Đọc & Tốc Độ Đọc, từ đó
chuyển Thông tin thành Kiến thức!”
Nhìn lại, nếu trước đây việc cổ vũ cho đọc sách còn rất lác đác
thì hôm nay đã có 1 hội thảo lớn với sự tham gia và tổ chức của Bộ Văn hóa, Thể
thao & Du lịch và số người tham gia nhiều hơn, các hội thảo và ý kiến bàn
luận phản biện có chiều sâu hơn, tôi cho rằng đã và đang có những tiến bộ tích
cực dù có thể chưa được như chúng ta mong muốn, đây vẫn là tín hiệu đáng mừng
và có thể xem là dấu hiệu chuẩn bị sự đột khởi mới cho Đọc - Văn hóa Đọc ở
tương lai.
Các gợi ý đế xuất về chương
trình hành động để nâng cao Văn hóa Đọc từ đó không ngừng phát triển và hoàn
thiện mỗi người.
- Với cá nhân: chú ý đến việc đọc, kể chuyện và tặng sách. Cố gắng
vượt thói quen “lười đọc” của mình, ít nhất 1 tháng đi hiệu sách 1 lần, mua ít
nhất 1 cuốn sách hay mình thích. Đọc ít nhất 1 cuốn sách / tuần. Luyện tập thói
quen tặng sách hay cho người thân và cho trẻ em.
- Với gia đình: Tạo 1 tủ sách trong nhà, mỗi ngày kể 1 câu chuyện
hay từ sách cho con trẻ.
- Mỗi tuần 1 thành viên trong nhà nói về 1 cuốn sách mình tâm đắc.
Dắt trẻ đi nhà sách ít nhất 1 tháng 1 lần. Tặng “sách hay” mỗi tháng khi con
trẻ làm được điều tốt. Tạo môi trường tốt cho việc đọc, khuyến khích đọc, bắt
đầu từ 1 giá sách, tạo thành góc đọc sách, 1 tủ sách gia đình, phòng đọc sách.
- Với các cơ quan báo chí truyền thông và tổ chức văn hóa: Xem
việc cổ vũ văn hóa đọc và tặng sách cho người thân là nhiệm vụ hàng đầu. Một hệ
quả gián tiếp chắc chắn đến là khi người ta đọc sách - say mê đọc sách, người
ta sẽ bớt thời gian làm những việc vô bổ, tiêu cực. Nếu số người ngồi đọc sách
nhiều hơn, thì tri thức và năng lực của thế hệ đó sẽ cao hơn, dân tộc đó sẽ
mạnh hơn, dẫn đến ít số vụ việc ẩu đả của tuổi học đường như các vấn đề của học
đường trong thời gian gần đây, số người ra đường gây kẹt xe, tai nạn,... sẽ ít
đi.
- Với ngành giáo dục: Mỗi ngày có 15 phút đọc truyện qua hệ thống
âm thanh của nhà trường. Mỗi tuần có 1 giờ giới thiệu sách hay. Mỗi tháng có 1
buổi kể chuyện về đọc sách và quà tặng là sách quý cho người đọc hay nhất. Mỗi
quý có 1 tuần đọc miễn phí ở thư viện. Mỗi tháng có 1 ngày đọc sách miễn phí
cho sinh viên. Nhắc đến việc đọc sách mọi lúc mọi nơi trong trường!
- Với các cơ quan quản lý: Xem việc cổ vũ đọc sách như là phương
pháp phòng bệnh tích cực cho các vấn đề của xã hội!
- Với xã hội: Tổ chức ngày toàn dân đọc sách và vận động chương
trình từ nhà trường đến địa phương, từ gia đình đến cá nhân. Liên kết tích hợp
để không chỉ có ngày toàn dân đọc sách mà cần mỗi ngày 30 phút đọc sách, mỗi
quý có 1 hội sách tại các trường học. Tôn vinh người có sách hay được nhiều
người đọc, tôn vinh người tặng sách nhiều cho sinh viên trẻ em, tôn vinh người
đọc sách và làm được việc tốt từ đọc sách,... Khuyến khích mở các Thư quán cà
phê tại mỗi trường học, góc phố, tạo nên 1 nét văn hóa đẹp cho cộng đồng!
- Với lứa tuổi và nhóm đối tượng:
o
Nhi
đồng: Tổ chức các hoạt động Thi kể chuyện sau khi đọc.
o
Thiếu
niên: Tranh luận về 1 cuốn truyện hay của lứa tuổi!
o
Thanh
niên: Tạo ra những hoạt động kích hoạt văn hóa đọc như chọn đầu sách hay mỗi
tháng (quý) theo từng nhóm đối tương: của nhà trường Tiểu học, Phổ thông, Trung
học, Đại học chuyên ngành,... (sự kiện nhật ký Đặng Thùy Trâm là 1 ví dụ tốt)!
o
Công
nhân: Vận động các khu chế xuất, đoàn thành niên, Liên đoàn lao động phát động
chương trình 50 Công nhân có 1 tủ sách!
o
Giới
văn phòng, doanh nhân: Tủ sách cho mỗi công ty!
o
Cán
bộ Công chức: Mỗi tháng đọc ít nhất 1 cuốn sách. Một năm mỗi người tặng 1 cuốn
sách cho các chiến sĩ ở hải đảo!
- Doanh nghiệp: Mỗi doanh nghiệp tài trợ 1 tủ sách. Mỗi năm chọn
tài trợ 1 chương trình liên quan đến sách và đọc sách hướng về khách hàng mục
tiêu của mình, cá nhân tôi cùng báo điện tử dân trí, báo khuyến học và dân trí,
chương trình nâng cao năng lực xã hội “Kỹ năng sống trong thời đại số” chương
trình “Mỗi tuần 1 tủ sách” và Trí Tri corp sẵn sàng ủng hộ tham gia phát triển
chương trình này!
- Cá nhân tôi cùng một số sinh viên và người lao động trẻ tích cực
của chương trình Kỹ năng sống trong thời đại số đang tiến hành chương trình tủ
sách Trí Tri - Hiểu Biết, Bí quyết thành công - thành lập các nhóm đọc sách,
câu lạc bộ đọc sách,… và đang rất mong có sự quan tâm, hợp tác không chỉ của
các nhà sách, nhà xuất bản,… mà quan trọng hơn là cộng đồng Đọc giả Việt Nam,
không chỉ đọc cho mình, hãy tiến thêm 1 bước nữa là làm cho nhiều người cũng sẽ
ham đọc như mình để cùng phát triển.
- Ngay cả bây giờ, tôi và chúng tôi vẫn đang đọc mỗi ngày. Lời
chia sẻ của tôi để có thể làm quen với việc đọc là đừng bị áp lực khi đọc sách
- có thể đọc tự do, nhiều thể loại, từ truyện tranh đến truyện chữ, từ truyện
cho trẻ em đến truyện cho người lớn, từ truyện ngắn đến truyện vừa và tiểu
thuyết, từ sách chuyên môn đến sách không thuộc chuyên môn của mình, từ sách in
đến sách điện tử,... Nên dành nhiều thời gian rảnh mà ta thường vô tình bỏ qua
để đọc: đọc trên xe, khi chờ ở sân bay, hay chờ đợi việc gì (ai) đó, trước khi đi
ngủ và cả chủ động đọc để chuẩn bị cho công việc, bài giảng hay buổi nói chuyện
của mình,… Qua việc đọc và phản biện với chính mình và với tác giả, qua việc
hình dung ý nghĩa từng con chữ từng ngày từng giờ sẽ tích tụ kiến thức, rèn
luyện óc sáng tạo, trí tưởng tượng. Đây là quá trình tự học hỏi, hoàn thiện
mình từ sách báo, tri thức của tiền nhân trí tuệ của nhân loại.
Cá nhân tôi đã và đang tham gia cùng Hội khuyến học, qua báo điện
tử dân trí, báo khuyến học & dân trí,… các chương trình hỗ trợ giáo dục của
nhiều tổ chức và hoạt động từ tư vấn quản trị qua giáo dục, đào tạo và huấn
luyện đến các hoạt động xã hội, ở mỗi nơi tôi tham gia tôi đều có chương trình
tặng sách cho các cá nhân và tặng sách để xây dựng tủ sách,… Và tôi cũng tham
gia sáng lập - đồng sáng lập nhiều chương trình xã hội nhằm góp phần hoàn thiện
và nâng cao năng lực con người - trong đó có cổ vũ cho việc đọc. Tôi đã và đang
sẵn sàng, tiếp tục tham gia cùng các tổ chức, cá nhân có quan tâm để mỗi người
và mọi người có thể hiểu và có niềm vui trong việc Đọc, ứng dụng, phát triển
trong cuộc sống và suốt cuộc đời của mình. Chúng ta luôn hướng về mục tiêu hoàn
thiện con người thông qua giáo dục và truyền thông. Mở rộng hợp tác, chọn đúng
kênh, làm đúng việc, hướng về mục tiêu, tạo ra giá trị cho các đối tượng liên
quan. Cá nhân tôi cùng các cộng sự đã, đang và tiếp tục tham gia thiết kế, tổ
chức, thực hiện các chương trình việc chuyển tải thông tin dưới nhiều hình thức
cấp độ cho đúng đối tượng và tham gia.
Để chúng ta có được nền văn hóa đọc tiến đến nền văn hóa - tri
thức mạnh thật sự, cần một cuộc cách mạng giải quyết đồng thời bốn rào cản lớn:
o
Thứ
nhất: Xem đây là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu không nhằm mục tiêu lợi nhuận. Mỗi
cá nhân, gia đình và tổ chức tự cam kết và tự thực hiện việc đầu tư khoảng 10%
ngân sách phát triển, 10% thời gian, 10% nguồn lực, 10% sự chú ý mỗi ngày cho
việc này.
o
Thứ
hai: Không bị giới hạn bởi suy nghĩ thiếu tiền, chính con người và năng lực của
mình làm ra tiền chứ không phải tiền làm ra con người. Khi quyết tâm và hướng
đến mục tiêu ta có thể hợp tác cùng đạt đươc mục tiêu mà không cần tiền.
o
Thứ
ba: Sẵn sàng đọc và luôn khuyến khích đọc. Mỗi người tạo cho mình 1 tủ sách ở
bất cứ nơi nào mình sống và làm việc.
o
Và
thứ tư: Cả xã hội cần khuyến khích đọc sách. Giới truyền thông cùng tham gia cổ
vũ cho việc đọc sách. Điều này có thực tế chứng minh nhiều người có thể dở dang
việc học ở giảng đường nhưng vẫn tiếp tục học từ cuộc sống và đọc sách mà
trưởng thành, trở nên uyên bác và rất thành công, được cộng đồng tôn kính. Đọc,
được rất nhiều mà chỉ hy sinh thời gian nhàn rỗi vô nghĩa. Đọc giúp người ta
hiểu biết và sống tốt hơn, mạnh mẽ hơn, trung thực hơn và tự tin hơn. Thế hệ
trước cần làm gương, chính những tấm gương đó sẽ khiến người trẻ có đam mê đọc,
cần khuyến khích việc đọc, tạo mọi điều kiện để giúp đỡ cho việc đọc bằng niềm
vui và sự nhiệt tình và tri thức của mình.
Thay lời kết, Tôi có vài lời
chúc đến quý vị cùng các bạn những người đã quen, mới quen và sắp quen qua
“Nhịp cầu Đọc sách” như sau:
- Với mỗi quý bạn thích Đọc và quan tâm đến sách sẽ:
o
Có
thêm nhiều sách, báo, tạp chí - nguồn tin, thông tin, dữ liệu,… hay để đọc.
o
Mỗi
ngày: Người thường đọc được 1 trang sách sẽ đọc được thêm ít nhất 2 trang.
Người thường đọc được 1 cuốn sách sẽ đọc được 2 cuốn. Người hoc được 1 điều hay
từ sách sẽ học được ít nhất 2 đều.
o
Mỗi
tuần đền nhà sách 1 lần, vào SachHay.com hay các trang giới thiệu sách 1 lần và
rủ thêm được ít nhất 1 người cùng vào từ đó có thêm 1 người thường xuyên đọc
sách. Mỗi tháng đi nhà sách, tìm mua, đón đọc, góp ý, tham gia cùng các hoạt
động cổ vũ văn hóa đọc.
o
Mỗi
quý tặng 3 cuốn sách tâm đắc cho 3 người thân quanh mình. Hay tặng cho chương
trình “Tủ sách - Hiểu biết Bí quyết thành công”. Mỗi năm đem sách đến tặng cho
các chương trình văn hóa 1 lần, có thể là sách đã đọc (dù sách cũ nhưng văn hóa
thì không cũ, chia sẻ tri thức là loại hình chia sẻ đặc biệt nhất chỉ gia tăng
chứ không mất đi).
o
Dù
sách hay đến thế nào, dù thế nào cũng đừng quên bạn có toàn quyền phản biện với
sách để rèn luyện tư duy và rút ra triết lý phù hợp cho mình, chuyển đổi thông
tin từ sách thành kiến thức của mình. Sách
là 1 phần cuộc sống là lao động quá khứ quý báu của tiền nhân để lại,
song song đó còn rất nhiều con người, nhiều điều thú vị quanh ta, cuộc sống
rộng lớn với những con người ta biết mỗi ngày chính là những trang sách quý,
nguồn thông tin hay và tri thức sống động nhất sẵn có nhất mà ta có thể, nên
chú ý và cần “Đọc - Học hỏi mỗi ngày”.
- Với các đơn vị quan tâm đến Văn hóa đọc và sự phát triển của Văn
hóa đọc, chúng ta sẽ mạnh dạn liên kết tích hợp cùng nhau để phát triển thêm
các sáng tạo mới, các hoạt động mới, các chương trình mới đóng góp cho sự phát
triển số người đọc và văn hóa đọc. Chúng tôi, luôn mong muốn được tham gia với
phần sức nhỏ bé của mình cho sự nghiệp giàu tính nhân bản và nhiều ý nghĩa này.
Chúng tôi các hoạt động xã hội phi lợi nhuận với Chương trình mỗi ngày 1 tủ
sách; 30 phút đọc / ngày và tư duy để biến thông tin thành kiến thức; các câu
lạc bộ đọc sách và bàn luận sách của sinh viên và người yêu sách; các chương
trình tặng sách cho trường học, trung tâm học tập cộng đồng, chương trình sách
cho đối tượng cần hỗ trợ của xã hội do Trí Tri Livingskills và SachHay.com đang
triển khai luôn sẵn sàng và vui mừng tiếp đón các quý vị và các bạn tham gia
dưới bất kỳ hình thức nào. Hãy liên hệ với chúng tôi qua contact@tritrilivingskills.net.
Luôn ý thức được rằng điều ta biết luôn ít hơn điều ta chưa biết,
việc tìm hiểu và làm giàu kiến thức là niềm vui và hạnh phúc của những người
tích cực, và đặc biệt thời gian của hội thảo là giới hạn, tôi rất mong được
tiếp nhận thêm các ý kiến trao đổi, chia sẻ chân thành để cùng hoàn thiện thông
qua Ltc.managementconsultant@tritrilivingskills.net
về chủ đề này. Xin chân thành cảm ơn sự góp ý của quý vị và các bạn!
