Sách giáo dục - “Tướng tiên phong” trong công cuộc chấn hưng giáo dục

Giản Tư Trung

Viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục IRED

Làm thế nào để chúng ta có một đội ngũ những nhà giáo chất lượng quốc tế? Làm thế nào để chúng ta có đội ngũ những nhà lãnh đạo giáo dục có tầm vóc? Làm thế nào để chúng ta có thể phát triển được những phương pháp giáo dục ưu việt? Và làm thế nào để học sinh của chúng ta có thể tiếp cận được với những gì tốt nhất để khai sáng trí tuệ và nuôi dưỡng tâm hồn?... Những câu hỏi lớn lao này phải được giải quyết bằng một cuộc canh tân giáo dục sâu rộng, và trong công cuộc này không thể bỏ qua vai trò của “tướng tiên phong” mang tên “sách giáo dục”.

Trong công cuộc hội nhập và đua tranh toàn cầu của người Việt, có lẽ điều mà chúng ta cần hội nhập đầu tiên nhất và mạnh mẽ nhất, đó là hội nhập về tri thức. Và trong công cuộc hội nhập về tri thức ấy, lĩnh vực cần phải hội nhập trước nhất và quyết liệt nhất chính là lĩnh vực giáo dục.

Và chắc hẳn mọi người đều đồng ý, muốn có một nước Việt Nam mới, một nước Việt Nam thịnh vượng và văn minh, thì phải có những con người Việt Nam mới, những con người được nuôi dưỡng tâm hồn, được khai sáng trí tuệ và được rèn luyện thể chất tốt. Điều này chỉ có được khi chúng ta có một nền giáo dục mới, một nền giáo dục hội nhập và sánh vai với thế giới. Muốn có được một nền giáo dục như vậy thì phải dựa vào nhiều yếu tố, và một trong những yếu tố đầu tiên và không thể thiếu đó là phải có tư duy mới, nhận thức mới, tầm nhìn mới, tri thức mới cho giáo dục, cụ thể là cho năm chủ thể quan trọng nhất của nền giáo dục, đó là: nhà nước, nhà trường, nhà giáo, gia đình và người học.

Có rất nhiều cách để đạt được mục tiêu này. Gởi người đi học tập, nghiên cứu ở các quốc gia phát triển. Mời những “bộ óc” giáo dục lớn của thế giới về chia sẻ với chúng ta. Tìm cách chuyển giao những công nghệ giáo dục hiện đại, những mô hình giáo dục tiến bộ thông qua việc liên kết với các tổ chức giáo dục danh giá… Tuy vậy, những cách làm này cũng có một số điểm không thuận lợi như là việc triển khai không dễ dàng và khá tốn kém (do những rào cản về địa lý, ngôn ngữ và phải chi ra rất nhiều tiền).

Có thể suy nghĩ đến một cách làm nữa đơn giản hơn mà cũng không kém phần hiệu quả, đó là mua bản quyền, biên dịch ra tiếng Việt và xin cấp phép xuất bản những đầu sách giáo dục thực sự có giá trị. Đây cũng là cách đưa những trí tuệ và tư tưởng của những “bộ óc” hàng đầu thế giới về giáo dục về Việt Nam một cách nhanh nhất, rẻ nhất và đến được với nhiều người nhất. Bằng cách này, với mức “học phí” có khi chỉ bằng mấy tô phở, những con người trong giới giáo dục của ta có thể có cơ hội được chia sẻ và học hỏi từ những tác gia lớn, từ những bậc thức giả hàng đầu thế giới về giáo dục ở bất cứ nơi đâu, vào bất cứ lúc nào…

Sách giáo dục được định nghĩa là những pho sách được viết ra bởi những nhà tư tưởng giáo dục, nhà cải cách giáo dục, nhà lãnh đạo giáo dục, nhà giáo dục học… nhằm chuyển tải những tinh thần, tư tưởng, triết lý giáo dục, những suy nghĩ mang tính khai phóng, những phương pháp ưu việt… cho xã hội, cho người dạy, người học, và cho cả những nhà nghiên cứu và nhà quản lý giáo dục.

Sách giáo dục không chỉ là những cuốn sách cụ thể thường thấy để hướng dẫn ta cách làm việc, công thức hành xử hay những lời khuyên để mỗi ngày lên lớp tốt hơn. Sách giáo dục mà chúng ta muốn đề cập ở đây là những cuốn sách định nghĩa lại giáo dục, định nghĩa lại vai trò của các chủ thể trong nền giáo dục, là những cuốn sách cung cấp cho người đọc cái nền tảng, cái cội nguồn về cách suy nghĩ, về tư tưởng và triết lý của việc làm giáo dục. Từ cái gốc này, sẽ không khó để biết được cách thực hiện, cách cải biến và tạo ra những thay đổi trong từng người dạy, người học, và những thay đổi này sẽ tạo ra sức mạnh thay đổi cộng đồng giáo dục và cộng đồng xã hội.

Hiểu theo một cách nào đó, khi đưa về Việt Nam những cuốn sách giáo dục có giá trị này, tức là chúng ta đã “mời” được những tư tưởng giáo dục cách mạng nhất, những suy nghĩ giáo dục tiến bộ nhất, những phương pháp giáo dục quan trọng nhất đến tận mỗi nhà, mỗi người để truyền đạt những điều mà chúng ta rất cần nhưng lại đang thiếu. Vì vậy mà cũng có thể ví von “sách giáo dục” như là một “vị tướng lãnh ấn tiên phong” trong việc hiện thực hóa vai trò dẫn đầu công cuộc hội nhập tri thức của lĩnh vực giáo dục.

Và cũng từ những suy nghĩ đó, “Tủ sách Phát triển Giáo dục” của Viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục IRED (gọi tắt là “Viện IRED”) và DT Books được ra đời. Tủ sách này sẽ lần lượt giới thiệu tới độc giả quan tâm đến giáo dục, quan tâm đến nghề dạy học, quan tâm đến công tác quản lý giáo dục những tập sách giáo dục, những bộ sách giáo dục được chọn lọc kỹ càng, được biên soạn hay biên dịch cẩn trọng bởi những nhà nghiên cứu, các dịch giả, các chuyên gia tâm huyết. Viện IRED là một viện nghiên cứu độc lập và phi lợi nhuận hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, nên đương nhiên, việc xây dựng và phát triển Tủ sách chuyên biệt này cũng không nhằm mục tiêu lợi nhuận.

Ngay trong 3 tháng đầu năm 2012, Viện IRED và DT Books đã cho ra mắt độc giả những tựa sách sau đây: John Dewey về Giáo dục (John Dewey); Kinh nghiệm và Giáo dục (John Dewey); Năm tư duy cho tương lai (Howard Gardner); Trí thông minh đa diện (Howard Gardner); Đào tạo đội ngũ nhà giáo trong một thế giới đang thay đổi (Linda Darling-Hammond); Người thầy giỏi trong mọi lớp học (Linda Darling-Hammond); Lỗ hổng giảng dạy (James Stigler và James Hieber); Lãnh đạo sự thay đổi - Cẩm nang cải tổ trường học (Tony Wagner và Robert Kegan); Nền tảng Tư tưởng và Triết học của Giáo dục (Gerald Gutek).

Là những người làm giáo dục, ắt hẳn ai trong chúng ta cũng mong muốn rằng một ngày nào đó trong tương lai không xa, giới giáo dục Việt Nam sẽ có sự bình đẳng với giới giáo dục thế giới, nhất là bình đẳng về mặt chia sẻ và cập nhật tri thức. Khi đó, giới giáo dục quốc tế được đọc những cuốn sách quý nào về giáo dục, về nghiên cứu thì giới giáo dục ở Việt Nam cũng sẽ có cơ hội được đọc và thậm chí là được sở hữu những cuốn sách đó (bằng tiếng Việt hẳn hoi). Với mong muốn như vậy, những tác phẩm có giá trị của “Tủ sách Phát triển Giáo dục” (bao gồm cả sách biên dịch và sách biên soạn) sẽ tiếp tục lần lượt được giới thiệu đến đông đảo bạn đọc cả nước./.

TP. Hồ Chí Minh, 03/2012

G.T.T.